عاشورایی که ما مطرح می‌کنیم عاشورای فرقه‌ای است که به درد ایرانی‌ها و شیعیان می‌خورد و اگر عاشورا درست منعکس شود و عاشورای انسانی شود، همه جهان را در برمی‌گیرد.
شب گذشته در دومین شب از عزاداری سالار شهیدان در حسینیه هنر دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی حسن رحیم‌پور ازغدی در سخنانی با موضوعیت «هنر و عاشورا» به بررسی نگاه‌های هنری به حادثه کربلا پرداخت.
* زیبایی‌شناسی کربلا در کلام حضرت زینب(س) چه بود؟
وی با اشاره به سخن حضرت زینب(س) در برابر عبیدالله ابن زیاد، که درباره کربلا فرمودند «ما رایت الا جمیلا»، گفت: سوال این است که چرا حضرت زینب(س) همه چیز را زیبا دید با اینکه در یک نیم روز آن همه پلیدی بود و او که در اوج زیبایی‌شناسی بود این جمله یعنی چه؟
رحیم‌پور ازغدی در پاسخ به این سوال با اشاره به کلام امام حسن(ع) درباره روز کربلا که می‌فرمایند «لا یوم کیومک یا اباعبدالله» افزود: این روز شامل همه پلشتی‌های عالم و همه زیبایی‌های عالم است یعنی در طرف حق زیباترین روز دنیا بود و در طرف باطل زشت‌ترین روز عالم.
وی در توضیح بیشتر برای این موضوع به مرز سینما و ادبیات جنگ و سینما و ادبیات ضدجنگ اشاره و تاکید کرد: مرز این دو عرصه این است که یکی به زیبایی‌های طرف مظلوم در برابر پلیدی‌های ستم توجه میکند و دیگری زیبایی‌های مظلوم را نمی‌بیند و به زشتی‌های ظالم می‌نگرد.
رحیم‌پور ازغدی افزود: معنی جمله حضرت زینب(س) این است که بریدن سر حضرت علی‌اصغر(ع) و امام حسین(ع) زیبا بود چراکه پروژه کامل و تمیز اجرا شد و آنچه که می‌خواستیم رخ داد و دیگر عبیدالله بن زیاد و یزید و هر کس در مسیر آنان در تاریخ باشد مورد طرد قرار خواهند گرفت.
وی ادامه داد: در جنگ تحمیلی نیز ایران‌پرست‌هایی که حتی یک روز نجنگیدند مخالف جنگ بودند و آنان که صدمه دیده بودند شعار جنگ جنگ تا پیروزی را می‌دادند و آنها که کاری نکرده بودند همیشه خسته و طلبکار بودند و در مقابل آنان هزینه دادند همیشه خود را بدهکار می‌دانستند و می‌گویند جنگ زیبا بود.
* بن‌بست‌های نظریه پردازی در عرصه هنر و پاسخ‌های آن در کربلا
بنابر این گزارش، حسن رحیم‌پور ازغدی در ادامه سخنان خود به بن‌بست‌های نظریه پردازی در عرصه هنر و درام تاریخی، حماسه و ادبیات جنگ اشاره کرد و گفت: سوال اساسی که می‌پرسند این است که چرا نمی‌توان یک افسانه واقعی آفرید و هنر مجبور است واقعیت را مجازی کند تا قشنگ به نظر آید.
وی افزود: این در حالی است که در کربلا همه این اتفاقات افتاده و می‌توان گفت کربلا واقعیتی چون افسانه و افسانه‌ای واقعی است و حقیقتی فراتر از هنر است.
رحیم‌پور ازغدی به دیگر بن‌بست‌های نظریه‌پردازی هنر اشاره کرد و گفت: اینکه تراژدی و کمیک واقعی است یا چشم‌انداز هنرمند؛ اینکه آیا از طبیعت سرد تاریخ میشود طبیعت گرم درآورد؛ چگونه می‌تواند انتزاعی‌ترین ارزش‌ها بر روی زمین رخ دهد از جمله سوال‌هایی است که در این باره مطرح میشود.
وی به دیگر سوال‌ها اشاره کرد و افزود: این سوال نیز مطرح است که فاصله ارزش‌های انتزاعی و واقعیت‌ها چگونه باید طس شود که به یک کار ماندگار هنری رسید.
رحیم‌پور ازغدی به بحث‌های زبان در این نظریه‌ها و سوالاتی در ابن باره اشاره و تصریح کرد: گفته میشود چگونه آدم‌های واقعی جملات قشنگ بگویند یا اینگه چطور میشود بدون اینکه دروغ بگوییم جملات جذاب بگوییم.
* در همه عرصه‌های هنر و ادبیات درباره عاشورا مغبون هستیم
وی با بیان اینکه اکثر این سوالات و این تضادها در کربلا به زیبایی جواب گرفته، افزود: در همه عرصه‌های هنر و ادبیات درباره عاشورا مغبون هستیم و به واقع عاشورا حادثه‌ای است که اگر همه تاریخ بنشینند و تنها از واقعیت‌های آن بنویسند و سخن بگویند جوهر تمام میشود.
رحیم‌پور ازغدی به برخی دیگر از این سوالات اشاره کرد و گفت:این سوال مطرح است که چگونه حادثه‌ای را می‌توان هنری ارائه کرد که در عین واقعی بودن و جزئی بودن عمومیت پذیر باشد و چگونه موقعیت و شخصیت را می‌توان جمع بست به گونه‌ای که از یک طرف کلیت محبوس در زمان و مکان نشود و از یک طرف در جزئیت زمان و مکان قرار بگیرد.
وی افزود: این در حالی است که عاشورا با تعبیر «ما رایت الاجمیلا» توصیف شده و همه نشدنی‌های هنر و مجاز در واقعیت کربلا رخ داده و به واقع فراتر از افسانه قرار گرفته است.
رحیم‌پور ازغدی به مسائلی دیگر از این دست چون «کارکرد زبان با پیش‌نیاز فرهنگی»، «رابطه قهرمان و مردم» افزود: این مسئله را اندیشمندان عرصه هنر مطرح می‌کنند که بزرگی صوری یک رویداد منجر به حادثه تاریخی نمی‌شود و مهم‌بودن شخصیت‌ها موجب خلق درام نمی‌شود بلکه پیش‌شرط اجتماعی و انسانی می‌خواهد.
وی ادامه داد: این مسئله نیز مطرح است که قهرمان نه زیاد باید نازل و نه زیاد ماورایی باشد و نه چنان انتزاعی و نه چنان نزدیک به چهره‌های تاریخی باشد.
* حادثه عاشورا و کربلا همچنان در جهان سانسور میشود
رحیم‌پور ازغدی در ادامه سخنان خود همه این مسائل را در کربلا پاسخ گرفته دانست و گفت: این در حالی است که حادثه عاشورا و کربلا در جهان سانسور میشود و خیلی از اهل‌سنت در جهان اسلام، چه برسد خارج از جهان اسلام این حادثه را به درستی نمی‌شناسند.
وی افزود: عاشورایی که ما مطرح می‌کنیم عاشورای فرقه‌ای است که به درد ایرانی‌ها و شیعیان می‌خورد و اگر عاشورا درست منعکس شود و عاشورای انسانی شود همه جهان در برمی‌گیرد.
رحیم‌پور ازغدی در بخش پایانی سخنان خود به چهره‌هایی در حادثه عاشورا در دو سپاه امام حسین(ع) و سپاه عمرسعد اشاره کرد که از جمله آنها حبیب‌بن حماز از شیعیان امام علی(ع) که به سپاه یزید رسید و حی بن قیس اشاره کرد و گفت: این حی ابن قیش از اصحاب پیامبر اسلام(ص) که در احادیث به نقل از علی(ع) «شهید زنده» خوانده شده و نهایتا به سپاه عمر بن سعد وارد شد و حتی به گونه‌ای است که برخی مورخان این فرد را دو نفر می‌گویند.
وی همچنین به «نصر بن ابی‌نذر» شاهزاده حبشه و «حجیر بن جذب» و «زهیر بن سلیم عضدی» از چهره‌های حاضر در سپاه امام حسین(ع) نیز اشاره کرد و سرنوشت شهادت‌گونه آنها را مطرح کرد.
برنامه شب سوم(دوشنبه، شب هشتم محرم) هیئت حسینیه هنر نیز سخنرانی حجت‌الاسلام محمدیان به همراه شعرخوانی محسن رضوانی خواهد بود.
