اختصاصی بصیرت: جناح موسوم به دوم خرداد یا همان به اصطلاح اصلاح طلب، تاکنون گزینه های زیادی را در گمانه زنی های محفلی و رسانه ای خود برای انتخابات یازدهم ریاست جمهوری مطرح کرده است. علی اکبر ناطق نوری، سیدمحمد خاتمی، محمدرضا عارف، حسن روحانی، اسحاق جهانگیری، محمدعلی نجفی، حسین کمالی و ... از جمله آنها بوده اند. البته برای مدتی، برخی بر دعوت از آقای هاشمی نیز تأکید ورزیدند. خاتمی نیز شاید تنها گزینه ای بود که پس از فروکش کردن طرح دولت وحدت ملی منتسب به آیت الله هاشمی رفسنجانی و گزینه مورد نظر آنان یعنی ناطق نوری، بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. چند نکته در طرح این گزینه ها قابل تأمل و بررسی است.

1-هیچ یک از گزینه های فوق، مورد اتفاق گروه های این جناح سیاسی نبوده است. ابتدا، موجی با محوریت نام ناطق نوری و با یک سناریوسازی مشابه انتخابات دهم ایجاد شد. موجی که تلاش کرد کشور را در شرایط بحرانی و خطرناک جلوه دهد و بار دیگر با طرح پروژه نجات و ناجی، بر موضوع دولت وحدت ملی و کاندیداتوری ناطق نوری به عنوان راهکار برون رفت از تهدید و تحریم، تمرکز کند. برخی بر این باور بودند که با توجه به انتساب طرح به آقای هاشمی، این طرح را حزب کارگزاران مدیریت می کند. استدلال طرفداران آن نیز این بود که؛ با توجه به پایگاه اجتماعی اصولگرایان و اقبال مردم به آنان و همچنین عدم امکان رقابت نامزد مشخصی از اصلاح طلبان، تنها یک کاندیدای میانه رو و با سابقه اصولگرایی می تواند مطالبات جریان دوم خرداد را برآورده نماید و قدرت رقابت با نامزد اصولگرا و یا احیاناً پیروزی را داشته باشد. این طرح با همان دلایل منسوخ سال 87 و انتخابات دهم، این بار نیز فاقد توجیه منطقی و عقلانی بود و اصولاً در ساختار رقابت انتخاباتی و قدرت سیاسی کشور جایگاهی نداشت. اگر چه در سال 87، خود ناطق نوری «فتیله طرح را پایین کشید و آن را از ابتدا ابتر دانست»، این بار به دلیل عدم اقبال برخی گروه های دوم خردادی و واکنش هایی که از سوی برخی یاران و گروه های سیاسی دیروز ناطق نوری، از میان جناح اصولگرا، بروز نمود دفتر ناطق نوری، خبر نامزدی وی را تکذیب کرد و به نظر رسید این جنجال پایان یافته است.

خانه کارگر یکی از گروه های این جناح سیاسی، رسماً کمالی را نامزد اصلی و مستقل خود عنوان کرد، اما با شرط اجماع دوم خردادی ها، نیم نگاهی هم به خاتمی دارد. جبهه موسوم به مردم سالاری که چندی پیش با محوریت آقای مصطفی کواکبیان تشکیل شد، طرح موسوم به مناسک، «مجمع نخبگان اصلاح طلب سراسر کشور» را مطرح کرد تا نامزد مورد نظر اصلاح طلبان تنها کسی باشد که از اتفاق نظر این مجمع و از دل طرح مناسک بیرون بیاید. کواکبیان در پاسخ به پرسشی در مورد نامزدی خودش نیز گفت: حزب مردم سالاری چند ماه است که مصوب کرده تا بنده وارد عرصه انتخابات شوم ولی خودم اعلام کردم که باید با طرح مناسک پیش برویم. (خبرگزاری فارس، 13/5/91)

جبهه مردمی اصلاحات، گروه دیگری از این جناح سیاسی است که تاکنون کاندیدای مشخصی را اعلام نکرده است، اما محمدزارع فومنی، دبیرکل این جبهه در گفت وگو با خبرگزاری آریا تأکید کرد: خاتمی نباید در انتخابات کاندیدا شود زیرا فضای سیاسی کشور را در شرایطی نمی بینم که ایشان بتواند رأی بیاورد. البته اگر چنانچه همه بر سر کاندیداتوری آقای خاتمی به اتفاق نظر برسند نظر ما نیز در این خصوص مثبت خواهد بود زیرا ما می خواهیم برنده این بازی باشیم نه بازنده. اگر اصلاح طلبان می خواهند برنده این بازی باشند باید در بین اصولگرایان شکاف ایجاد کنند در حالی که بنده معتقدم کاندیداتوری آقای خاتمی در انتخابات موجب نزدیک شدن و انسجام اصولگرایان با یکدیگر می شود. برخی بر کاندیداتوری آقای خاتمی اصرار دارند که ما با این مسئله مخالف هستیم .خاتمی اصلاح طلبان را در یک برزخ قرار داده است در حالی که باید تکلیف اصلاح طلبان را روشن کند که آیا قصد کاندیداتوری در انتخابات را دارد. (خبرگزاری آریا،6/9/91) مجمع روحانیون که ابتدا به عبدالله نوری دل بسته بود با مشاهده شکاف عمیق ایجاد شده در میان جناح دوم خرداد، به نظر می رسد از این دلبستگی فاصله گرفته و ترجیح داده است که در همنوایی با دیگران، فعلاً به گزینه خاتمی توجه کند.

2- در آستانه انتخابات دهم نیز تلاش زیادی برای ورود خاتمی به عنوان نامزد اصلی صورت گرفته بود. خود وی نیز در این زمینه فعال شد و به رایزنی پرداخت، اما با نزدیک شدن به زمان ثبت نام و انجام فعالیت رسمی تبلیغاتی، شرایط را متفاوت دید و کنار رفت، چون اجماع جریان دوم خرداد به سمت موسوی ترجیح یافته بود. در آن شرایط، درباره کناره گیری خاتمی دو تحلیل وجود داشت؛ اول اینکه خاتمی اهل ریسک نیست. جنجال «آمدن و نیامدن» وی برای ارزیابی شرایط حضور با اقبال بالا است. او نمی خواهد سابقه رأی دوره هفتم و هشتم را خراب کند، چه رسد به اینکه بازنده انتخابات باشد. تحلیل دوم این بود که «آمدن و نیامدن» خاتمی صرفاً برای تهییج افکار عمومی هواداران و گروه های مختلف جریان دوم خرداد برای نامزد اصلی یعنی موسوی بود. البته تحلیل سومی هم وجود داشت که بر یک نگاه تلفیقی با ترجیح تحلیل اول استوار بود. اینکه حضور و فعالیت های وی اگر به کاندیداتوری او به عنوان گزینه اصلی منتهی نشود و یا توفیقی برای پیروزی وی با رأی بالا را فراهم نکند، دست کم حمایتی سیاسی و کمکی تبلیغاتی برای موسوی خواهد بود.

اینک در آستانه انتخابات یازدهم نیز زمزمه های «آمدن و نیامدن» دوباره تکرار شده است. این بار کدام تحلیل صادق خواهد بود؟ به نظر می رسد قضاوت کمی زود است، اما این نکته قابل تأمل است که جریان دوم خرداد از جهات مختلف شرایط انتخابات دهم را ندارد. نه از جهت اقبال مردمی به دلیل فضاحتی که در سال 88 به بار آورد، نه از جهت نامزدی همچون موسوی که بخواهد از سابقه دوره نخست وزیری و اعتماد مردم به آن دوران سوء استفاده کند و نه از جهت اجماع گروه های دوم خرداد که تردید جدی دارند از اینکه حضور افراط گرایان و طیف برانداز، چه نتیجه ای را برای آنها رقم خواهد زد. آنها با وجود این طیف، حتی نگران تکرار حوادث سال 88 هستند. زارع فومنی، دبیرکل جبهه مردمی اصلاحات در همان گفت وگو با خبرگزاری آریا می گوید: هر چقدر آقای خاتمی به تندروها و افراطی ها نزدیک شود به زیان خودش و جریان اصلاحات گام برداشته است در انتخابات پیش هم ما همین نکته را به آقای خاتمی متذکر شدیم.

وی همچنین در گفت وگو با «نسیم» تأکید کرد: با عملکرد گروه های تندروی اصلاحات که به دنبال ورود خاتمی به انتخابات هستند، مخالفیم. هرکس به منظور ورود به انتخابات، برای نظام شرط تعیین کند، خائن به ملت است.(نسیم، 23/8/1391)البته همه این تبلیغات محفلی جریان دوم خرداد و رسانه های منتسب در شرایطی است که خاتمی هنوز رسماً بر آمدن و نیامدن موضعی نداشته و همه گروه های دوم خردادی را، همانند زمستان سال 87، در بلاتکلیفی قرار داده است. اکنون سوال این است که:

چه نسبتی بین مطرح شدن خاتمی در این دوره و دوره پیش وجود دارد؟

ملت با بصیرت و انقلابی ایران، در طول مقابله با جنگ نرم هشت ماهه و فتنه 88، خصوصاً در حماسه ماندگار 9 دی ماه 1388، خاتمی را یکی از سه ضلع مثلث سران و بازیگران اصلی حوادث پس از انتخابات دهم دانسته اند. هیچ اظهارنظر صریحی از خاتمی وجود ندارد که تاکنون توانسته باشد این نگاه را تعدیل کند. آنهایی که بر طرح نامزدی خاتمی تمرکز دارند، در کدام محیط و بر پایه چه منطق عقلی تحلیل می کنند؟ آیا آنها خاتمی را برای یک طرح فریب هزینه می کنند؟

رأی دادن خاتمی در انتخابات مجلس نهم در سال 90، حرف و حدیث های زیادی داشت. بسیاری از یارانش با ادبیات تند به نقد او و رفتارش پرداختند. برخی نیز که نگاه بدبینانه به جریان دوم خرداد، بر پایه رویکردها و عملکردهایش دارند، حضور وی را طرحی هماهنگ شده با اهداف پنهان اما قابل پیش بینی، تلقی کرده اند. در این میان برخی نیز اقدام وی را تلاشی برای فراهم کردن امکان بازگشت به عرصه رقابت و قدرت عنوان کردند. البته عده ای نیز که معتقدند با روحیات خاتمی آشناتر هستند، چنین رفتاری را ناشی از خصوصیات رفتاری خاص وی می دانند، اما با وجود آن سابقه در دوره هفتم و هشتم و حرکت های سکولاریستی در بدنه اجرایی کشور، خاطرات بسیار تلخ فتنه سال 78 و مجلس ششم از یک سو و از سوی دیگر حوادث پس از انتخابات دهم و فتنه عمیق سال 88، آیا خاتمی و یارانش تصور کردند که همه اینها به فراموشی سپرده شده است؟ ملتی که ثابت کرده است بسیار هوشمند، با بصیرت و تأدیب گر است، عبرت های گذشته، خصوصاً 88 را مدنظر نخواهد داشت؟ در حالی که خاتمی هیچ اعتراف صریح و یا اظهار ندامت از رفتار گذشته اش نداشته و هرگز از مردم ایران و نظام برای همه هزینه های تحمیل شده مادی و معنوی، حاضر به عذرخواهی نشده است، تصور می کنند با حضور در پای صندوق رأی مجلس در شهری خارج از تهران، می تواند خود و جریان دوم خرداد را تبرئه و تطهیر کند؟ با این حال، در شرایط موجود، طرح مجدد خاتمی برای انتخابات یازدهم، چه هدفی را دنبال می کند؟