گروه بین الملل «تیتریک» ; حوادث مصر در روزهای اخیر بیانگراعمال اراده اکثریت ملت مصر در پوست اندازی دولت بوده است ،لذا با دستگیری محمد مرسی و بازداشت برخی از سران جنبش اخوان المسلمین حیات سیاسی این جنبش در مصر و در کشورهای دیگر دچار تنزل شدیدی گردیده است و احتمال می رود تا سال های متمادی این جنبش نتواند در نقش آفرینی سیاسی در کشور های اسلامی به توفیق قابل توجهی دست یابد،اما به راستی چرا مردم مصر بزرگترین جریان اسلام گرای خود را اینگونه به زیر کشیدند؟

به راستی جریانی که همیشه در طول تاریخ دارای مواضع ضد صهیونیستی بوده است،اما در حوادث اخیر و با دستگیری سران این جنبش، ملت مصر اعتراض قابل توجهی از خود بروز نداده است بلکه به برکناری شخص محمد مرسی و مخالفت با این جریان سیاسی تظاهرات30میلیونی را در مصر رقم زدند؟واکاوی علل برکناری مرسی و مرگ سیاسی جریان اخوان المسلمین می تواند درس های گوناگونی برای ذیگر جریانات سیاسی معاصر در کشورهای اسلامی به همراه داشته باشد.

اخوان دیروز

بنیانگذار اخوان المسلمین حسن البنا می باشد و مرکز شکل گیری این جنبش نیز مصر می باشد اما به تدریج فعالیت هاى آن به سرتاسر دنیاى عرب و فراتر از آن به بسیارى از کشورهاى مسلمان غیر عرب و حتى غیر مسلمان گسترش یافت.

اتخاذ مواضع آرمانی و نیز ضدیت با رژیم صهیونیستی از مهمترین اندیشه های موجود در بعد فکری دراخوان المسلمین می باشد ،لیکن امروزه چیزی به عنوان ضدیت بارژیم صهیونیستی در اخوان مشاهده نمی شود و حتی می توان گفت :اخوان المسلمین مصر با موجودیت رژیم صهیونیستی مخالفتی ندارد اما به نظر می رسد در رابطه با سرنوشت ملت فلسطین، سیاستی شبیه سعودی ها داشته و از تشکیل دو دولت اسراییلی فلسطینی حمایت می کند. لذا اگر بین اخوان امروز در مصر با اخوان قبل از دوران حسن البناء را بررسی نمائیم باید بگوییم سیاست های اخوان امروز با اخوان گذشته به میزان زیادی تغییر کرده است.

اخوان دارای تئوری دعوت است یعنی جذب حدأکثری به عنوان یک راهبرد درآن به چشم می آید لذا

دولت اسلامى در اندیش? اخوان المسلمین جز بر اساس دعوت بر پا نمى ‏شود. دولت اسلامى دولت رسالت است نه تشکیلات مدیریت و نه حکومت ماده جامدِ گنگ بى‏روح. دعوت نیز جز در سایه نهاد حمایت کننده‏اى که حفظ و ترویج و تبلیغ و تقویتش کند پا بر جا نمى‏شود.[1]

جنبش اخوان المسلمین و شخص البنا در مبنای حکومت معتقد است:«حکومت در اسلام مبتنى بر قواعد شناخته شده و صریحى است که همان شاکله اساسى نظام حکومت اسلامى است... این حکومت مبتنى بر مسؤولیت حاکم و وحدت امت و احترام اراده آن است و دیگر پس از این، اسامى و اشکال اعتبارى ندارند»[2] لذا این جنبش ذاتا حکومت های دیکتاتوری را بر نمی تابد زیرا میانی این نوع حکومت ها با مبانی دینی اسلام در تضاد می باشد.

ستون دوم حکومت اسلامى از نظر البنا، «وحدت امت» است. وى معتقد است:امت اسلامى واحد است، زیرا برادریکه اسلام دل‏ها را بر آن گرد آورده، اصلى از اصول ایمان است که ایمان جز بدان کامل و جز به وجود آن محقق نخواهد بود و این مانع آزادى رأى و نظر و بذل خیرخواهى از صغیر به کبیر و از کبیر به صغیر نیست. این همان چیزى است که در عرف اسلام با عنوان خیرخواهى (نصیحت) و امر به معروف و نهى از منکر شناخته شده است.[3]لذا در این تئوری نیز وحدت امت اسلامی به عینه به چشم میخورد لذا وى مى‏خواهد بین واحد امت و امکان اختلاف بر سر فروع جمع کند،او در ضرورت وحدت میان مسلمانان، آمریکا را به «نفاق و نیرنگ» حتى در چارچوب سازمان ملل متصف کرد.[4] وى سازمان ملل را نیز شورایى دروغین مى‏دانست که بهتر بود نام خود را سازمان حکومت‏هاى مختلف (اختلاف دار) بنامد؛ اما شوراى ملل متحد حقیقى آن است که هدف بلندى به آن وحدت بخشیده و آرمان بزرگ مشترکى آنان را گردهم آورده باشد.[5]لذا ضرورت حفظ وحدت اسلامی و ضرورت ضدیت با استکبار از مهمترین مبانی نظریه های رهبران دیروز اخوان می باشد.

اخوان امروز

در بررسی اندیشه های اخوان المسلمین در سال های اخیر باید به مواضع یک سال اخیر آنها در عمل و در میدان سیاست اشاره نمود تا مشخص گردد که آیا محمد مرسی به عنوان نماینده این جنبش در بالاترین عرصه اجرائی کشور توانست اصول بنیادین این جنبش را اجراء نماید یا خیر؟

[1]حسن البنا، مجموعة الرسائل، ص 120.

[2]حسن البنا، مجموعة الرسائل، ص 234.

[3]الفکر السیاسى للامام حسن البنا، ص 314.

[4]براى تفصیل بیشتر ر.ک: حسن البنا، «اصول الاسلام کنظام اجتماعى»، مجله الشهاب، ش 3 (ژانویه 1948

[5]حسن البنا، روزنامه اخوان المسلمین، ش 454 (24 اکتبر 1947) ص 2.