به همین منظور گفت‌وگویی را درباره زندگی امام رضا(ع)، با حجت الاسلام و المسلمین نجم الدین طبسی انجام دادیم که در ادامه خواهد آمد.


مهمترین مقطع زندگی حضرت رضا(ع) چه مقطعی از زندگی پربرکت ایشان بوده است؟
زندگی امام رضا(ع) را باید در چند دوره، مورد ارزیابی قرار داد. دوران زندگی امام رضا(ع)در دوران امامت امام کاظم(ع) تا پیش از زندان. دوم، دوران زندگی امام رضا(ع) در زمان زندانی شدن کاظم(ع).
سوم، دوران امامت ایشان پس از شهادت امام کاظم(ع) تا پیش از احضار اجباری به مرو و دوره چهارم، دوران ولایتعهدی حضرت(ع)؛ یعنی از لحظه خروج امام رضا(ع) از مدینه تا رسیدن ایشان به مرو و پذیرش ولایتعهدی تا شهادت.
هر چند، همه این مقاطع مهم است، اما مقطع آخر شاید چشمگیرترین و مهمترین دوران زندگی امام رضا(ع) این دوران بود.
لحظه خروج از مسجد پیامبر اکرم(ص)، وداع با قبر پیامبر(ص)، بلند بلند گریه کردن حضرت، جمع کردن فامیل و درخواست گریه برای ایشان و خبر دادن به اینکه آخرین سفر است، طواف وداع، ارسال افرادی به عنوان جاسوس و انتخاب مسیر اهواز که امام رضا(ع) بر انتخاب این مسیر تأکید و اصرار داشتند، از جمله وقایع این دوران می‌باشد.


چه اسرار و دلیلی در انتخاب این مسیر نهفته بوده است؟
شاید یکی از آثار این سفر و اسرار این اِسراءحضرت، همین چیزی است که اکنون می‌بینیم. ایرانی شیعه آل محمد(ص)، شیفته و پاکباخته اهل بیت(ع) است.

 

شما از دوران ولایتعهدی به عنوان مهمترین مقطع زندگی ایشان اشاره کردید. علت پذیرش ولایتعهدی از سوی ایشان چه بود؟
من می‌خواهم در اینجا به نکته‌ای اشاره کنم که عده‌ای درباره پذیرش ولایتعهدی از سوی امام(ع) تحلیلهایی ارایه می‌کنند، اما من معتقدم که باید علت اصرار حکومت در پذیرش ولایتعهدی را تحلیل کرد که اگر بدرستی تحلیل شود، علت پذیرش آن از سوی امام(ع) نیز تبیین می‌شود که البته از جانب حضرت(ع) پذیرشی نبوده و در واقع یک نوع تحمیل بوده است، بنابراین حضرت(ع) هیچ‌گونه تبریکی را از سوی خواص نمی‌پذیرفتند.


یکی از وقایع زندگی ایشان، مناظرات با جریانهای انحرافی و ضد دینی بود. ظهور این جریانها و واکنش امام(ع) را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از نکات زندگی آن امام همام، برخورد ایشان با جریانهای انحرافی و ادیان و مذاهب باطله بود که اغلب حکومت پشت سر این جریانها بود و آنها را تحریک و تقویت می‌کرد. در دوران هارون و مامون که آن را عصر طلایی می‌نامند، در واقع عصر رواج دادن خطوط انحرافی و مذاهب باطله و جریانهای پوشالی بود تا مردم را به خود مشغول کنند تا کمتر وارد سیاست شوند و از سویی به خیال خودشان، خانه اهل بیت(ع) و عالم آل محمد(ص) را تحت تأثیر قرار دهند.
سرانجام جامعه بیمار و گرفتار شبهات و انحرافات بود، ولی این بزرگوار به حول و قوه الهی با برگزار کردن مناظرات و بحثها، تمام جریانها را به چالش و شکست کشاند؛ به گونه‌ای که همه اعتراف کردند که اگر روی کره زمین یک عالِم است، آن شخص کسی جز علی بن موسی الرضا(ع) نمی‌باشد.
در صفحات 170 تا 228 کتاب احتجاج طبرسی، تمامی مناظرات حضرت با اهل کتاب و مجوسی‌‌ها پیرامون توحید، خداشناسی، صفات خداوند، بداء و مناظرات با منحرفین و جریان سلفی‌گری آمده است که حضرت(ع) با قدرت در برابر این جریان ایستاد و مجسمه‌و مشبهه خداوند را کافر و ملعون می‌دانست و گاهی از تعبیر اینکه «خدا آنها را بکشد»، استفاده می‌کرد و افکار انحرافی آنها را به چالش کشانده و رد می‌کرد.
بسیاری از مناظرات دیگر حضرت در ارتباط با تصحیح انحرافات اهل حدیث بود که براثر کج‌فهمی و ناآگاهی، آیات و روایات را تحریف و معنای آن را طبق نظر خودشان تطبیق می‌دادند بنابراین از همان اول با جریان سلفی بشدت برخورد کرد.


مهمترین محورهای مناظرات امام رضا(ع) چه مباحثی می‌باشد؟
با بررسی بیانات و فرمایشات حضرت(ع) در موقعیتهای گوناگون، سه محور بسیار پررنگ و برجسته از سوی ایشان ارایه می‌شد که البته فقط منحصر در مناظرات نبود.
اولین محور، تاکید بر مقام شامخ امام علی(ع) و امامت و ولایت ایشان و تبیین آن می‌باشد که امام رضا(ع) در مناظراتشان بحثهای مفصلی درباره امامت ایشان داشتند و این مقام را برای مردم ترسیم می‌کردند که جایگاه این مقام، آنقدر بلند است که هرگز بر مأمون و بزرگ‌تر از مأمون قابل انطباق نیست و بر علی(ع)، مصداق تام آن، انطباق دارد.
چنانچه در استقبال از ایشان در نیشابور که فقط 20 هزار قلم به دست و به اصطلاح امروزی، خبرنگار، بودند، در آنجا حدیث سلسله الذهب را درباره مقام شامخ امام علی(ع) بیان کردند.
محور برجسته دیگر در فرمایشات و موضع‌گیری‌های ایشان، حادثه کربلا و مظلومیت ایشان است که در همان حدیث سلسله الذهب به آن اشاره کردند و در موقعیتهای گوناگون، مظلومیت امام حسین(ع) را با برگزاری مجالس و بیاناتشان یادآور می‌شدند.
محور و نکته سوم، تأکید ایشان بر بحث مهدویت است. در جلد پنجم کتاب معجم احادیث مهدی(عج)، چندین روایت از حضرت رضا(ع) را پیرامون موضوع مهدویت نقل کردیم. این روایات، شاید بیش از 30 روایت باشد که در جهات و ابعاد مختلف، جریان مهدویت همچون ضرورت وجود امام مهدی(عج)، غیبت، انتظار و ثواب منتظرین، علایم ظهور، نهی از توقیت و ...، می‌باشد. بخصوص پیرامون نهی از توقیت، روایت صحیحی از امام رضا(ع) وارد شده است که «وقت ظهور را حتی پیامبر اکرم(ص) نیز نمی‌داند و به فرموده پیامبر(ص)، فقط خداوند از آن اطلاع دارد».
این روایت در واقع، پیامی به بعضی منحرفان امروزی است که با عقاید مردم بازی می‌کنند و آن را به سخره گرفته و برای ظهور امام(عج) وقت تعیین می‌کنند که طبق روایت صحیح از امام رضا(ع)، حتی خود پیامبر و امام زمان(عج) هم نمی‌دانند؛ بنابراین باید بر دهان آنها زد و آنها را دروغگو نامید.


درباره نامگذاری آن حضرت به رضا(ع)، بفرمایید چگونه و توسط چه کسی انجام می‌شد؟
برخی از مورخان بر این باورند، مأمون عباسی، امام را ملقب به «رضا» کرد، اما امام جواد(ع) این نظر را رد کرده است. احمد بزنطی به حضرت جواد(ع) گفت: عده‌ای از مخالفان شما خیال می‌کنند، مأمون پدر شما را به رضا ملقب کرده است؛ زیرا آن حضرت ولایتعهدی او را پذیرفت.
امام فرمود: به خدا سوگند اینان مردمی بدکار و دروغگو هستند و خیال نابه‌جایی کرده‌اند، بلکه خدای متعال او را رضا نامیده است؛ زیرا آن حضرت، خدای تعالی را در آسمان و پیامبر(ص) و ائمه(ع) را در زمین از خود خشنود کرد.
بزنطی پرسید: از کجا چنین لقبی مخصوص پدر بزرگوار شما شده است، با آنکه پدران و اجداد شما همگی مرضی خدا، رسول و ائمه طاهرین بوده‌اند؟
فرمود: علت اینکه پدر من از میان تمام ائمه(ع) بدین لقب مفتخر شد، این بود که دوست و دشمن از وی خرسند بودند، لیکن پدران او هرگاه مورد توجه و علاقه دوستان بودند، دشمنان از آنها رضایتی نداشتند.

منبع : قدس آنلاین