نا بر روایت ذکر شده که در کتاب های معتبر روایی آمده، معلوم می شود، اگر انسان در راهی حرکت کند و به هر دلیلی راه را گم کند و نداند که از کدام سو باید برود، می تواند «صالح» یا «اباصالح» را صدا بزند و از ایشان درخواست راهنمایی کند.

آیة الله مکارم شیرازی در این باره می فرماید: این که به امام زمان (عج) اباصالح می گویند به سبب این نیست که فرزندی به نام صالح دارد، زیرا «اب» در لغت عرب، تنها به معنای پدر نیست بلکه به معنای صاحب نیز می باشد. «اباصالح» یعنی کسی که صُلَحایی در اختیار دارد. لقب اباصالح از آیه قرآن گرفته شده است: (وَ لَقَد کتبنا فِی الزَّبُور مِن بَعد الذَّکر أنّ الأرض یرثها عبادی الصالِحُون). (انبیاء: آیه 15)
البته امام صادق (ع) در روایتی می فرماید: «هرگاه راه را گم کردی، صدا بزن «یا صالح» یا بگو: «یا اباصالح ما را به راه راست هدایت کنید» تا خدا شما را مورد رحمت قرار دهد.»

در روایتی دیگر آمده است که «یا اباصالح ارشدونا»، لفظ «ارشدونا» جمع است که معلوم می شود گروهی به این کار (هدایت مردم) مشغول هستند. از برخی روایات می توان نتیجه گرفت که عده ای از این افراد، از جنیان هستند و خداوند آن ها را موکل زمین، برای راهنمایی مردم قرار داده است.

علامه مجلسی از پدر خویش نقل می کند، وقتی فردی به نام امیراسحاق استرآبادی در راه گم می شود، همین جمله روایت بالا را به زبان می آورد. آن گاه کسی می آید و به او کمک می کند. امیراسحاق می فهمد که او امام زمان (عج) بوده است، همچنین محدث نوری در حکایت دیگری از ملاعلی رشتی نقل می کند: یکی از اهل تسنن، مادری شیعه داشت و از او شنیده بود که لقب امام زمان (عج) «اباصالح» است و راه گم کرده ها را هدایت می کند. روزی او راه را گم می کند و از «اباصالح» کمک می طلبد، آن گاه کسی را می یابد که وی را تا نزدیکی روستایشان هدایت می کند و او نیز شیعه می شود.

بنابر دو حکایتی که سند معتبری دارند، «اباصالح» شامل امام زمان (عج) نیز می شود. حتی می توان گفت، ایشان مصداق اصلی این روایت هستند و جنیان و دیگران به فرمان ایشان، مردم را هدایت می نمایند و گاهی نیز خود حضرت این امر را عده دار می شوند و گمراهان را هدایت می فرمایند.

منابع:
1- شیخ صدوق. من لایحضره الفقیه، ج2: 298.
2- علامه مجلسی. بحارالانوار، ج52: 176.
* موسوی نسب. پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (عج)، ج1: 131- 133.

قدس