مهدی فضائلی، کارشناس فضای مجازی و  کارشناس مسائل سیاسی در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار ما در خصوص نحوه ورود فضای مجازی به کشور اظهار داشت:

از اولین روزهایی که پای اینترنت به حوزه رسانه در کشور ما رسید در حدود سال 78، شروع آن با خبرگزاری ایسنا بود؛ از آن پس به اقتضای کار و فعالیت مطبوعاتی وارد این عرصه شدم تا سال 81 با کمک دوستان توانستیم خبرگزاری فارس را راه اندازی کنیم.

وی افزود: با راه اندازی خبرگزاری فارس مستقیماً درگیر حوزه رسانه و فضای مجازی شدم؛ در آن زمان پیش بینی می­شد که یک سونامی ارتباطات در آینده نزدیک اتفاق بیفتد که در حال حاضر جلوه‌هایی از این سونامی دیده شده و قسمت‌های دیگری از آن باقی مانده است.

این کارشناس مسائل سیاسی در توضیح قدرت رسانه‌ها اظهار داشت: در حوزه سیاست صاحب‌نظران معتقد هستند که مفهوم قدرت یکی از کلیدی‌ترین، بنیادی‌ترین و مبنایی‌ترین کلیدواژه‌هایی است که بسیاری از مباحث سیاست به این مفهوم برمی­گردد.

فضائلی افزود: قدرت به معنای فراهم کردن شرایطی است که بتوان اراده دیگران را تغییر داد؛ هرکس که بتواند اراده دیگری یا دیگران را تغییر دهد به آن صاحب قدرت می‌گویند. اگر مجموعه‌ای چنین توانایی داشته باشد به آن یک مجموعه قدرتمند می‌گویند.

وی خاطرنشان کرد: اصطلاحات زیادی برای این تغییر اراده توسط صاحب­نظران به کار برده شده است؛ بر اساس یک بحثی که در آناتومی قدرت وجود دارد، سه تقسیم­بندی برای انواع قدرت وجود دارد که یک نوع آن قدرت کیفر دهنده، یک نوع قدرت پاداش دهنده و دیگری قدرت شرطی کننده است.

این کارشناس فضای مجازی ضمن توضیح هر یک از انواع این قدرت‌ها خاطرنشان کرد: تقریباً از نوع واژه‌ها می‌توان فهمید هرکدام از این قدرت‌ها چگونه عمل می‌کنند.

 

فضائلی با برشمردن مثال‌هایی برای هرکدام از این قدرت‌ها یادآور شد: یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین ابزار قدرت شرطی کننده رسانه‌ها هستند؛ که گاهی به جای قدرت شرطی کننده از قدرت نرم هم برای رسانه‌ها استفاده می‌شود.

وی بیان داشت: رسانه‌ها با مجموع شیوه‌ها و متدها و فنونی که به کار می­گیرند، می‌توانند مخاطبین خود را وادار به کاری کنند که مورد نظر رسانه‌ها است.

این کارشناس مسائل سیاسی اظهار داشت: اگر امروز می‌بینیم حجم سرمایه گذاری زیادی بر روی رسانه‌های فارسی زبان و شبکه‌های ماهواره‌ای وجود دارد به خاطر این قدرت نرم رسانه‌هاست؛ آن‌ها در واقع در کنار انواع و اقسام فعالیت‌های خود که در حوزه سخت دارند، از این قدرت نیز برای در اختیار گرفتن فکر مخاطبین خود استفاده می‌کنند.

 

فضائلی ضمن طرح این سوال که منبع این قدرت‌ها چیست، بیان داشت: مطبوعات و رسانه‌های مکتوب، دیداری، شنیداری و ... اگرچه به عنوان فضای مجازی از آن‌ها نام برده می‌شود؛ اما در حقیقت این فضا یکی از حقیقی‌ترین اثرات را بر روی مخاطبان دارد.

وی افزود: این یک واقعیت غیر قابل انکار است که روز به روز دامنه آن گسترده‌تر و وسیع‌تر می‌شود و تهدیدات آن نیز جدی‌تر می‌شود.

کارشناس فضای مجازی خاطرنشان کرد: سه منبع برای قدرت‌ها وجود دارد که هر کدام از این منابع تناسب‌های متفاوتی با ابزارهای خود دارند اما در حقیقت هر کدام از این انواع قدرت از این سه منبع نیز استفاده می‌کنند.

فضائلی بیان داشت: شخصیت، مالکیت و سازمان، سه منبعی قدرت هستند؛ شخصی که می‌خواهد قدرت را اعمال کند، ویژگی‌های شخصیتی آن فرد باید در ایجاد قدرت موثر باشد.

وی گفت: اگر یک فرد فاقد اعتماد به نفس باشد را با یک فردی که اعتماد به نفس قوی داشته باشد را در خصوص قدرت مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که فرد با اعتماد به نفس بیشتر تأثیر بیشتری در اعمال قدرت دارد.

این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه یکی از منابع ایجاد قدرت شخصیت و بخشی از قدرت، مالکیت است خاطرنشان کرد: کسی که صاحب یک سرمایه است، اعتبار سرمایه آن فرد قدرت است تا بتواند بر روی کارگران خود تأثیرگذاری بیشتری داشته و مجموعه تصمیمات خود را اعمال کند.

فضائلی سومین منبع قدرت را سازمان دانست و یادآور شد: ایجاد یک تشکیلات منظم و هماهنگ که عده زیادی در ذیل این هماهنگی کار مشترکی را انجام می­دهند، معنای اصلی یک سازمان قدرتمند است.

وی افزود: برخی صاحب‌نظران معتقد هستند سازمان منبع نهایی قدرت است که این باعث می‌شود روز به روز اهمیت سازمان به عنوان منبع قدرت بیشتر شود.

 

این کارشناس فضای مجازی خاطرنشان کرد: یک رسانه نیز به واسطه شخصیتی که آن رسانه را کنترل و اداره می‌کند، شخصیت یافته و دارای قدرت می‌شود به نحوی که شخصیت تک تک افرادی که در یک رسانه کار می‌کنند بر رسانه تأثیر می‌گذارد.

فضائلی عنوان کرد: در واقع مجموع و برآیند شخصیت افرادی که در یک رسانه کار می‌کنند، شخصیت یک رسانه را تشکیل می‌دهد که این شخصیت مانند یک برند برای آن رسانه است.

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر ویژگی‌های شخصیتی افراد در یک رسانه، عکس، گزارش تصویری و ... که در هر رسانه منتشر می‌شود، آن رسانه را معرفی می‌کند.

این کارشناس مسائل سیاسی اظهار داشت: هر رسانه در فضای عمومی یک تصویر و شخصیتی دارد؛ آن تصویر اگرچه ناشی از خروجی‌های یک رسانه است، اما خروجی‌های یک رسانه متأثر از شخصیت افرادی است که در آن رسانه فعالیت می‌کنند.

فضائلی افزود: در واقع از خروجی‌های یک رسانه می‌توان فهمید که افراد فعال در آن رسانه عمیق یا سطحی هستند و یا اینکه سمت و سوی این افراد به چه شکل است.

 

وی بیان داشت: همان‌گونه که شخصیت یک رسانه از شخصیت افراد فعال در رسانه ناشی می‌شود، رسانه نیز می‌تواند شخصیت مخاطب خود را تغییر دهد؛ به شکلی که اگر یک رسانه زرد باشد، مخاطبان خود را سطحی و بدون تحلیل تربیت می‌کند.

این کارشناس فضای مجازی تأکید کرد: یک رسانه به عنوان یک سازمان نیازمند یک اقتدار سازمانی است؛ به شکلی که در این سازمان تشکیل جبهه نکته بسیار مهمی است؛ یعنی رسانه بتواند به صورت جدی و جریانی کار خود را پیش ببرد و تک صدایی نداشته باشد.

 

فضائلی یادآور شد: امروزه جریان انقلاب در همه عرصه‌ها به ویژه حوزه رسانه مشخص است؛ رسانه‌های مسلط فرهنگی در دنیا کاملاً مشخص هستند و عمده‌ترین ضعف ما در رسانه این است که در عرصه بین‌الملل ورود جدی پیدا نکرده‌ایم.

وی اظهار داشت: اگرچه امروز شبکه‌هایی راه اندازی شده است، اما هنوز این شبکه‌ها حلقه‌های خبری خود را کامل نکرده اند؛ یعنی همه خبرگزاری‌ها، سایت‌ها نشریات که حلقه‌های یک زنجیره هستند به یکدیگر مرتبط نشده و این حلقه را کامل نکرده اند.

این کارشناس مسائل سیاسی افزود: این در حالی است که در جبهه مقابل ما، این حلقه کامل شده است و رسانه‌های موثر در اختیار جبهه مقابل قرار گرفته اند.

فضائلی بیان داشت: متأسفانه در امروزه ما یک خبرگزاری مهم بین‌المللی در عرصه جهان اسلام نداریم تا بتوانیم خروجی لازم در خصوص ارزش‌های انقلاب اسلامی را داشته باشیم.

 

وی عنوان کرد: در داخل کشور نیز یک سری جبهه بندی‌های رسانه‌ای وجود دارد؛ فضای دوم خرداد سال 76 برای ما یک تجربه است؛ در آن زمان فضای رسانه‌ها به ویژه مطبوعات فضای بسیار سنگینی بود.

این کارشناس فضای مجازی در آن زمان اوضاع رسانه‌های کشور به قدری وخیم بود که رهبری برخی بحث پایگاه دشمن در مطبوعات را بیان کردند؛ در آن زمان برخی در خصوص رشد رسانه‌های دوم خردادی، اظهار داشتند هر روز که از خواب بیدار می‌شویم یک بمب زیر پایمان منفجر می‌شود.

فضائلی یادآور شد: پس از پیروزی جریان دوم خرداد 76 اولین روزنامه دوم خردادی با نام جامعه در بهمن 76 توسط شمس‌الواعظین منتشر شد که به دنبال آن روزنامه‌ها و رسانه‌های دیگری از این طیف منتشر شد که در فاصله‌ای کوتاه، موج سنگینی را در کشور ایجاد کردند.

وی افزود: در آن زمان رسانه‌های غالب در کشور مخصوص طیف اصلاح طلبان بود به طوری که 15 الی 20 روزنامه به طور هم‌زمان با یک خط و یک تیتر و حتی یک نوع مطلب منتشر می‌شدند تا همه را وارد فضایی کنند که مهم‌ترین رخدادها را مطالب منعکس شده در این رسانه‌ها بدانند.

 

این کارشناس مسائل سیاسی بیان داشت: خوشبختانه امروز می‌توان گفت امروز رسانه‌های کشور در یک توازن نسبی قرار دارند و از هر جریان و تفکری هم روزنامه و هم سایت در حال فعالیت است.

فضائلی گفت: در سال جاری شاهد آن هستیم که این توازن در حال به هم خوردن است و مجدداً جبهه بندی‌های رسانه‌ای شکل گرفته؛ به طوری که یک طیف پیام خاصی را منتشر کرده و طیف دیگر، پیام دیگری را انعکاس می‌دهد.

وی افزود: جبهه بندی فضای کنونی رسانه‌ها شباهت زیادی به فضای رسانه‌های دوم خرداد دارد؛ به طوری که رسانه‌ها به صورت سازمان­یافته عمل می‌کنند، تأثیر گذاری بالایی داشته و مجموعه‌ای از مفاهیم فکری، فلسفی با محتوای عمیق را باز نشر می‌دهند.

این کارشناس فضای مجازی خاطرنشان کرد: در این فضا، لزوم منسجم‌تر شدن رسانه‌های پایبند به اصول انقلاب اسلامی و انجام کارهای عمقی‌تر در این رسانه‌ها بیشتر احساس می‌شود.

فضائلی تأکید کرد: باید رسانه‌های ارزشی بتوانند جریان سازی رسانه‌ای کشور را در دست بگیرند و با اعتماد به نفس با مخاطبین خود برخورد کنند.

وی هشدار داد: جریان رسانه‌های دوم خرداد در حال بازسازی عقبه فکری خود است و فعالیت‌های اصلی آن شروع شده است.

این کارشناس مسائل سیاسی اظهار داشت: رسانه‌های ارزشی باید بتوانند حرف خود را قاطع بزنند یعنی طبق کلام قرآن مفهوم «سدید» را در کلام خود منعکس کنند.

 

فضائلی یادآورشد: خوشبختانه امروز برآیند رسانه‌هایی که در جبهه انقلاب کار می‌کنند سنگین‌تر است؛ یعنی در مطبوعات و سایت‌ها بیشتر رسانه‌های ارزشی در کشور فعالیت می‌کنند؛ اما برخی از رسانه‌های داخلی با برخی از شبکه‌های ماهواره‌ای و رسانه‌های اپوزیسیون در خارج از کشور هم­صدا شده‌اند و اشتراکات زیادی با آن‌ها دارند.

وی افزود: امروزه رسانه‌های با رتبه بندی عالی در کشور مربوط به رسانه‌های انقلابی است؛ اما رسانه‌های مقابل نیز جلسات منظمی برای هماهنگی تشکیل می­دهند و بودجه‌های کلانی را صرف افزایش فعالیت‌های خود کرده‌اند.

این کارشناس فضای مجازی خاطرنشان کرد: یک رسانه می‌تواند در عین حال که بازدید کمی دارد، تأثیرگذاری بالایی داشته باشد؛ تعدادی از روزنامه‌هایی که منتشر می‌شوند برخلاف تیراژ بالای خود تأثیرگذاری زیادی ندارند ولی یک سری از روزنامه‌ها نیز ضمن انتشار محدود تأثیرگذاری بیشتری در جامعه دارند.

فضائلی افزود: پرتیراژترین روزنامه مربوط به روزنامه آساهی در ژاپن است که 15 میلیون نسخه از آن در 3 نوبت منتشر می‌شود؛ اما تعداد افراد محدودی در دنیا این روزنامه را می‌شناسند.

وی خاطرنشان کرد: یک نشریه یا رسانه باید بتواند جریان سازی کند و موج ساز بشود؛ البته یک رسانه می‌تواند در عین حال که از بازدید زیادی برخوردار است، موج ساز و جریان ساز نیز باشد و تأثیر گذاری بالایی داشته باشد.

این کارشناس مسائل سیاسی در پایان تأکید کرد: باید به محتوای آنچه که منتشر می‌کنیم بیشتر اهمیت بدهیم؛ یعنی عمقی‌تر به مطالب بپردازیم که یکی از راه‌های عمیق‌تر شدن، مطالعه است و خواندن روزانه سایت‌ها نمی‌تواند نمی‌تواند یک فرد را به طور عمقی تربیت کند.