گروه دین و اندیشه «تیتریک» ؛ یکی از واژه هایی که در مباحث آخرالزمان مطرح شده، واژه "دجّال" است. در این زمینه بحث های فراونی می شود. حجت‎الاسلام والمسلمین محمدرضا فوادیان، نویسنده و پژوهشگر مهدویت نظری جالب در این باره دارد.

 

در همین رابطه خبرگزرای ایکنا گفتگوی با این نویسنده و پژوهشگر مهدویت داشت. وی در اینباره گفت:دجال یکی از واژه‎های فرهنگ مهدوی است که جزو اسرائیلیات است؛ یعنی از خارج از مفاهیم صادر شده در قرآن و روایات معصومین(ع) و به قول معروف معارف درون دینی وارد حوزه دین اسلام شده است.

 

وی افزود: از دیگر سوی دجال از جمله مباحثی است که از جانب اهل سنت وارد مباحث مهدوی شد و شیعه نگاه خاصی به این مفهوم به اندازه اهل سنت نداشته است؛ یعنی اکثر احادیثی نیز که در این باره وجود دارد از جانب اهل سنت بیان شده است.

 

معاون مرکز تخصصی مهدویت اظهار کرد: عمر دجال را بسیار طولانی و پیش از اسلام عنوان کرده‎اند و همان‌گونه که در انجیل نیز ذکر شده است مسیحیت نیز به این مسئله اشاره دارد و بیشتر این مباحث از سوی آن‌ها وارد این حوزه شده است؛ دجال در فرهنگ انجیلی فردی گمراه‌کننده و دروغگو است که رهبری جریان ضد خدایی را بر عهده می‎گیرد.

 

دیدگاه سیدمحمد صدر درباره دجال

مدرس حوزه علمیه قم یادآور شد: دانشمندانی  چون مرحوم علامه سیدمحمد صدر در جلد سوم موسوعة الامام المهدی(عج) با عنوان «تاریخ الغیبة الکبری» بحث مفصلی را به بررسی دجال اختصاص داده است؛ وی معتقد است که اخبار دجال مبتلا به دو اشکال جدی هستند. اول ضعف سندی، دوم دلالت بر ایجاد معجزات مضلّه که به لحاظ قوانین کلامی محال است که خداوند سبحان قدرت خرق عادت و اظهار معجزه را به افراد گمراه و گمراه‌کننده واگذار کند.

 

فوادیان ادامه داد: بعضی از محققان دیگر ریشه تعریفات و توصیفاتی که در رابطه با دجال به ما رسیده است را به دو روایت برمی‌گردانند که در کتاب بحارالانوار و کتب دیگر نقل شده است که از دیدگاه علم رجال سند این دو روایت ضعیف است و نمی‌شود به این توصیفات اعتماد کرد.

 

وی گفت: تاکنون سخنان بسیاری در خصوص دجال مطرح شده است و هر کسی بخشی از این مسئله را بازگوکرده است؛ در حقیقت در زمینه شخصیت دجال دو محور روایی و تاریخی وجود دارد که به همین مناسبت دو گروه نیز از بین علما در این زمینه شکل گرفته‎اند.

 

نویسنده کتاب امام مهدی(عج) و قهرمانان کربلا تصریح کرد: گروه اول دانشمندان و علمایی هستند که با اشاره به روایات بیان شده در مورد دجال در خصوص ویژگی‎های جسمی و روحی و نحوه تولد و ظهور او، مباحثی را بیان کرده‎اند و معتقد به شخصیت خارجی فردی وی هستند؛ یعنی اعتقاد دارند که دجال یک فرد با ویژگی‎های ذکر شده در کتب است و روزی علیه امام زمان(عج) خواهد جنگید.

 

دیدگاه آیت‌الله‌العظمی مکارم درباره دجال

وی گفت: در مقابل این دسته از علما، عالمان دیگری هستند که نظر دیگری دارند؛ نظر آن‌ها در خصوص دجال با نظر خاص بودن شخص متفاوت است؛ از نظر این دسته از علما از جمله آیت‎الله‎العظمی مکارم شیرازی، دجال در واقع شخص نیست بلکه یک جریان فکری و فرهنگی و نظامی است که در مقابل تفکر و اندیشه مهدویت اسلامی قد علم خواهد کرد.

 

این پژوهشگر مهدویت تأکید کرد: آنچه که پیش از پیامبر(ص) بوده و در منطقه بیت‎المقدس نیز با امام زمان(عج) درگیر می‎شود و دنیا را با حضور خود به ظلم و فساد کشیده است، با توجه به قرائن موجود همین گونه است.

 

فوادیان افزود: بر اساس شواهد و قرائن و بررسی مباحث نظری می‌‏توان گفت که نظر این مرجع بزرگ جهان تشیع از سوی اکثر علمای متخصص  و مراکز تخصصی حوزه شیعه مشترک است و نظر اکثر متخصصان این حوزه و اساتید مهدویت حوزه همین امر است که دجال یک جریان است که شکل گرفته و در مقابل مهدویت می‎ایستد نه یک شخص خاص.

 

وی گفت: متأسفانه مباحثی در این رابطه مطرح شده که به هیچ عنوان صحت ندارد و فیلم‎هایی در این زمینه ساخته شد که خوشبختانه حوزه علمیه و بزرگان حوزه به سرعت در مقابل آن موضع گرفتند و اجازه نضج این تفکرات غلط و مصداق‌سازی برای شخصیت‎های آخرالزمانی را ندادند.

 

پرهیز از مصداق‌سازی در موضوع مهدویت

این پژوهشگر و نویسنده مهدوی بیان کرد: به‌طور کلی باید در خصوص علائم ظهور با دقت نظر بیشتری اقدام به هرگونه اظهار نظری کرد زیرا ممکن است با عجله در مصداق‌سازی عده زیادی از مردم گمراه شوند و یا در این رابطه ممکن است پس از عدم تحقق وعده‏‌ها روند معکوس زایش دین‌داری به‌وجود بیاید و مردم بسیاری گمراه شوند؛ به همین دلیل باید در این رابطه دقت فراوان کرد و از هرگونه اظهار نظر در این رابطه خودداری کرد.