پایگاه بصیرت؛ گروه سیاسی/ درگذشت حضرت آیت الله مهدوی کنی، ریاست مجلس خبرگان رهبری و ریاست جامعه روحانیت تهران، پدیده مهمی بود که جامعه سیاسی کشور واکنش‌های متفاوتی بدان نشان داد. ضمن آنکه فقدان ایشان تاثیرات متعددی بر فضای سیاسی کشور خواهد گذاشت.
به هر حال مرحوم آیت الله از آنچنان صداقت، تقوای سیاسی، سابقه انقلابی و وجاهت عمومی برخوردار بود که همه جریان‌های سیاسی از این ضایعه متاثر گردید خلاء سیاسی ناشی از آن را در فضای سیاسی کشور احساس کردند. یکی از تاثیرگذارترین عرصه‌هایی که آثار فقدان آیت الله مهدوی در آن برجسته خواهد بود، مجلس خبرگان رهبری و مدیریت آن است.
بعد از آنکه با قبول ریاست خبرگان از سوی مرحوم آیت الله مهدوی کنی، سال‌ها ریاست آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال 1389 پایان یافت، نیروهای ارزشی و اصولگرایان از این تغییر استقبال کردند. حال با فوت ایشان بار دیگر مساله ریاست مجلس خبرگان به موضوع حائز اهمیت بین اصولگرایان و جریان اصلاح طلبان و آقای هاشمی بدل شده است.
با این توضیح باید یادآوری نمود که دوره چهارم هفدهمین اجلاس رسمی مجلس خبرگان از تاریخ 19 تا 20 اسفند 1393 به مدت دو روز در تهران برگزار می‌شود و یکی از مهمترین دستور جلسات این نشست تعیین رییس مجلس خبرگان خواهد بود.
ویژگی انتخاب رئیس مجلس خبرگان
انتخاب هیئت رئیسه مجلس خبرگان در این دوره از انتخابات تفاوت‌های جدی با سال 1389 دارد:
1. فضای سیاسی سال 89 و تاثیر پذیری آن از فتنه 88 زمینه را برای جابجایی ریاست مجلس خبرگان فراهم نمود. در حالی که امروز با موفقیت جریان اعتدال در انتخابات ریاست جمهوری شرایط دیگری بر فضای مجلس خبرگان نیز حاکم است.
2. ریاست بر مجلس خبرگان چهارم بر انتخابات خبرگان پنجم که در اسفندماه سال آینده برگزار خواهد شد تاثیرگذار خواهد بود. به عبارتی ریاست بر این دوره می‌تواند، امکان ریاست فرد منتخب یا گزینه های همسو با وی را در دوره بعد نیز تقویت نماید. به واقع رییس این دوره در زمره گزینه های ریاست دوره بعد نیز خواهد بود.
3. ریاست طی ماه‌های باقی مانده از عمر مجلس خبرگان چهارم، بر دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز تاثیرگذار خواهد بود و این مساله بر اهمیت تصدی ریاست بر این مجلس و رقابت‌های احتمالی خواهد افزود.
شرایط و احتمالات پیش رو
اعضای خبرگان را با توجه به سلایق و گرایش‌های فکری و سیاسی مسامحتا می‌توان به دو طیف تقسیم نمود. طیف اول آنهایی هستند که از لحاظ مشی و مرام به آقای هاشمی رفسنجانی نزدیک‌اند و طبیعتا وی را بهترین گزینه برای تصدی ریاست می‌دانند.
طیف دیگر که آنهایی هستند که از لحاظ مشی و مرام با آقای هاشمی تفاوت داشته و به نوعی منتقدان وی به حساب می‌آیند و طبیعتا یبر این باورند که بهتر است گزینه ای غیر از هاشمی ریاست مجلس خبرگان را بر عهده گیرد. در راس گروه اخیر، شخصیت‌هایی چون آقایان یزدی، جنتی، مصباح، احمد خاتمی و علم الهدی قرار دارند.
وضعیت فوق، فضایی نسبتا رقابتی را برای انتخاب هیئت رئیسه ایجاد کرده است. با توجه به شرایط برشمرده سه احتمال برای وضعیت رقابت و انتخاب ریاست مجلس خبرگان که قرار است در اسفندماه امسال برگزار شود مفروض است:
احتمال اول آن است که آقای هاشمی برای تصدی کرسی ریاست وارد صحنه شود و رقیبان وی با احتمال آنکه امکان موفقیت ندارند، ترجیح دهند تا با وی رقابت نکرده و وی بدون رقیب به عنوان رئیس برگزیده شود. این احتمال وقتی تقویت می‌شود که این بحث نیز مطرح گردد که محدود بودن عمر این مجلس ارزش چندانی برای رقابت و هزینه کردن ندارد.
حال دوم قابل تصور آن است که رقابتی جدی بین طیف آقای هاشمی و طیف منتقدانش شکل بگیرد که در این صورت باید شاهد ورود به صحنه یکی از آقایان یزدی، جنتی و یا آقای مصباح برای رقابت در تصدی جایگاه ریاست مجلس خبرگان باشیم. این وضعیت وقتی جدی‌تر خواهد شد که رایزنی‌های گسترده‌ای برای موفقیت رقبا بوجود آید و نشانه‌هایی از امکان کسب رای حداکثری وجود داشته باشد.
حال سوم دیگری که امکان تحقق آن بیش از دو احتمال برشمرده است، ایجاد توافقی اجمالی بین طیف‌های تاثیرگذار در مجلس خبرگان و حرکت در مسیر همگرایی و توافق بر سر گزینه‌ای است که در بین طرفین از وجاهت لازم برخوردار باشد، هر چند که این فرد تمام مطالبات طرفین را تامین ننماید. این سناریو برای عبور از ماه‌های پایانی عمر مجلس خبرگان در محیطی آرام و کم تنش می‌تواند مناسب باشد. در این صورت گزینه مطلوب چهره‌ای چون آیت الله هاشمی شاهرودی خواهد بود که هم مورد اعتماد اصولگرایان بوده و هم دوستی دیرینه‌ای با آقای هاشمی رفسنجانی دارند. آقای شاهرودی که در طول ماه‌های اخیر نیز در دوران بیماری و عدم حضور آیت الله مهدوی به عنوان نایب رئیس، مدیریت مجلس خبرگان را بر عهده داشته، نشان داد که می‌تواند گزینه مناسبی برای این جایگاه باشد.
آخرین تحولات در آستانه برگزاری نشست مجلس خبرگان
1- آنطور که از ترکیب مجلس خبرگان بر می‌آید، رقابت هر کدام از گزینه‌های احتمالی با آقای هاشمی چندان آسان نخواهد بود. به خصوص وجود فضای سنگین برآمده از ارزیابی شرایط رقابت هم بی تاثیر نباشد این تعبیر آیت‌الله حائری شیرازی که گفته بود «در مجلس خبرگان هیچ کس نمی‌تواند درصورت کاندیداتوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به ریاست برسد.»[1] در همین راستا قابل ارزیابی است لذا احتمال در صورت به میدان آمدن آقای هاشمی، انگیزه آقایان برای ورد به میدان رقابت زیاد نبوده و تابع احساس تکلیف واقعی خواهد بود. گزینه‌هایی چون آقایان یزدی، جنتی و مصباح نیز از میزان رای لازم برخوردار نیستند.
2- آقای هاشمی در صورتی وارد میدان رقابت می‌شود که از میزان رای بالایی برخوردار باشد. حتی پیروزی شکننده و با رأی پایین انتظارات وی را تامین نکرده و ترجیح می‌دهد گزینه‌ای دیگری که مطلوب وی است بر این جایگاه تکیه زند. شرایط کنونی نشان می‌دهد که این وضعیت همینک از اعتبار بیشتری برخوردار است. لذا درحال حاضر احتمال رضایت دادن به الگوی توافقی بیشتر است.
خبرگزاری آریا پیش تر نیز در گزارشی نوشته بود: «در این میان برخی نشانه ها و اخبار از تقویت احتمال کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی حکایت دارد و شنیده می شود بررسی هایی درحال انجام است تا میزان رای هاشمی رفسنجانی درصورت رای گیری ارزیابی گردد. بر اساس این گزارش گفته می شود درصورت کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی احتمالا هاشمی شاهرودی از کاندیداتوری برای ریاست و رقابت با هاشمی رفسنجانی پرهیز خواهد کرد.»
3- در این روزها جریان‌های نزدیک به آقای هاشمی با همه توان در تلاشند تا وی را تحریک به حضور در این میدان نمایند. این در حالی است که تا روزهای گذشته اخباری در این زمینه کمتر شنیده می‌شد و با نزدیک شدن به نشست مجلس خبرگان و در این چند روزه تحرکات برنامه‌ریزی شده‌ای کلید خورده نوعی اقدام سیاسی برای بی انگیزه ساختن سایر گزینه ها است.
این روزها اخباری مبنی بر صدور نامه توسط برخی از اعضای مجلس خبرگان برای دعوت از آقای هاشمی برای پذیرش ریاست مجلس انتشار یافته است. در همین راستا تابناک نوشته بود : «تعداد قابل توجهی از اعضای مجلس خبرگان رهبری در نامه‌ای به آیت الله هاشمی رفسنجانی از وی خواستند تا برای ریاست مجلس خبرگان، نامزد شود. در نامه این نمایندگان با اشاره به شرایط حساس و خطیر کنونی از آیت الله هاشمی رفسنجانی خواسته شده بدون توجه به حواشی و موج تخریب هایی که صورت می‌گیرد به عنوان رئیس مجلس خبرگان خودش را نامزد کند .» به موازات آن ارتباط گیری و تماس با برخی اعضاء خبرگان و ترغیب آنان به حمایت از ریاست وی نیز در دستور کار بوده است.
جبهه متحد اعتدالگرایان ایران اسلامی نیز با صدور بیانیه ای ضمن دعوت از رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام برای کاندیدا توری ریاست مجلس خبرگان رهبری آورده است: «حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی در پیشبرد اهداف نظام اثر گذار و راهگشا خواهد بود و توسعه و پیشرفت کشور را هموار می سازد.»[2]
همچنین روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله روزشنبه (16/12/93) خود در مقام استدلال برای ارجحیت هاشمی برآمده و با روز امتحان خواندن 19 اسفند می‌نویسد: «در میان اعضاء مجلس خبرگان رهبری تا زمانی که چنین فرد ممتازی وجود دارد، روشن است که نوبت ریاست به فرد دیگری نمی‌رسد.» [3]
هرچند حجت الاسلام هاشم زاده هریسی، عضو مجلس خبرگان رهبری از نامه برخی نمایندگان مجلس خبرگان برای دعوت از هاشمی رفسنجانی جهت کاندیداتوری در انتخابات هیات رییسه مجلس خبرگان اظهار بی‌اطلاعی کرده و گفته است: «تا جایی که بنده اطلاع دارم آقای هاشمی شخصا ولع و علاقه ای برای کاندیداتوری در انتخابات هیات رییسه مجلس خبرگان ندارد چراکه احساس می کند ریاست دراین مجلس بار سنگینی است که الان از دوش ایشان برداشته شده است... اگرچه آقای هاشمی علاقه ای به رییس شدن در مجلس خبرگان ندارد اما اگر نمایندگان این مجلس و دیگران از ایشان درخواست کنند یا مسائلی پیش بیاید که آقای هاشمی احساس کند کاندیدا شدنش لازم است دراین صورت شاید کاندیدا شوند.» [4]
پیش از این نیز برخی جریان‌های اصلاح طلب وارد میدان دعوت از هاشمی شده بودند. به عنوان نمونه دبیر حزب مردمی اصلاحات با برشمردن فضای کنونی جامعه و همچنین توضیح نقش فراجناحی آیت الله هاشمی، حمایت جبهه مردمی اصلاحات از حضور هاشمی برای انتخابات مجلس خبرگان را اعلام کرد. حجت الاسلام محمد زارع فومنی ضمن دعوت رسمی حزب مردمی اصلاحات از آیت الله هاشمی برای حضور جدی در انتخابات در آبان ماه امسال گفت: «آیت الله هاشمی فردی برای همه گروه ها ?? جریان هاست و شناسنامه انقلاب محسوب می شوند و به همین دلیل خواهان حضور ایشان هستیم.» [5]
همچنین مجید محتشمی سخنگوی جبهه اصلاح‌طلبان با اشاره به جلسه مورخه 5 آبان ماه جبهه اصلاح‌طلبان عنوان کرد: «شب گذشته اعضای جبهه اصلاح‌طلبان حمایت خود را از کاندیداتوری آیت الله هاشمی برای ریاست مجلس خبرگان اعلام کردند.» [6]
