آنچه که الآن متفکران ایرانی در باب مسائل اسلامی بحث کرده اند ـ معارف کلی اسلامی، مثل تفکرات مرحوم شهید مطهری ـ به مراتب عمیق تر و قوی تر است از آنچه که متفکران روشنفکر معروف دنیا، از اخوان المسلمین، سید قطب، رشید رضا، عبده و دیگران مطرح کرده اند. تفکرات مرحوم طباطبایی و مرحوم مطهری ـ این متفکران شیعه ـ در زمینه های اجتماعی و مباحث عمومی اسلام، عمیق تر از همه است؛ مباحث تخصصی، مثل فقه و عرفان و فلسفه و این ها که جای خود دارد

پایگاه بصیرت / گروه سیاسی / رضا موحدی

در بین شاگردان حضرت امام(ره) بی‌شک علامه مرتضی مطهری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. وی که مدت 12 سال در درس فلسفه ملاصدرا و عرفان و اخلاق و اصول حضرت امام خمینی حاضر شده بود, حضرت آیت الله خامنه ای دوران طلبگی مطهری را چنین توصیف می‌کند: «مرحوم شهید مطهری (رضوان‌اللَّه‌علیه) گرایش سلوکی و معنوی هم داشت؛ یک مقدار متأثر از مصاحبت و شاگردی امام، یک مقدار متأثر از مصاحبت و شاگردی مرحوم علامه‌ی طباطبایی، یک مقدار هم بعدها با بعضی از اهل دل و اهل حال مأنوس و آشنا شده بود.» (15/4/83)

بعد از سالها درس آموزی در حوزه علمیه قم به تهران آمد و در دانشکده الهیات دانشگاه تهران کرسی تدریس علوم اسلامی را برعهده گرفت. در این دوران مهمترین خدمات استاد مطهری را می‌توان ارائه ایدئولوژی اصیل اسلامی از طریق درس و سخنرانی و تألیف کتاب دانست. این امر خصوصاً در سالهای 1351 تا 1357 به خاطر افزایش تبلیغات گروههای چپ و پدید آمدن گروههای مسلمان چپ زده و ظهور پدیده التقاط به اوج خود می رسد. در سال 1355 به دنبال یک درگیری با یک استاد کمونیست دانشکده الهیات! زودتر از موعد مقرر بازنشسته می‌شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام خود به همایش جهانی حکمت مطهر، مبارزات فکری مطهری را چنین توصیف می‌کند: « ایشان با قوت فکری و اندیشه صائب خود در دهه‌های 1340-50 وارد میدان‌هایی شد که تا آن زمان هیچ کس در زمینه مسائل اسلامی وارد آن نشده بود و با تفکرات وارداتی غربی و شرقی به چالش علمی عمیق، وسیع و تمام نشدنی پرداخت و در جبهه مقابله با مارکسیسم و تفکرات غربی و لیبرالیسم دست به یک جهاد هوشمندانه زد و با توان علمی و ایمان راسخ و اعتماد به نفس، موفقیت‌های بزرگی به دست آورد و با قدرت اجتهاد و انصاف و ادب علمی، روشی متقن و بدور از تحجر و التقاط برای معرفی اسلام و مقابله با کج‌اندیشی و انحراف ایجاد کرد و پایه‌های افکار مورد نیاز جامعه اسلامی و انقلابی را تأسیس نمود و نقش مؤثری بر جریان فکری اسلامی و شکل‌گیری نظام اسلامی بر جای گذاشت و بصورت سنگری امن برای جوانان طالب و علاقمند فکر اسلامی در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها درآمد تا بتوانند زیر سایه این تفکر عمیق و مستحکم دین خود را حفظ کنند و دست‌آوردهای نوین فکری داشته باشند و از آن دفاع نمایند.» (6/2/83)

در سال 1355 به دنبال یک درگیری با یک استاد کمونیست دانشکده ی الهیات! مطهری زودتر از موعد مقرر بازنشسته می‌شود. در همین دوران است که ایشان با همکاری تنی چند از شخصیت های روحانی، جامعه ی روحانیت مبارز تهران را بنیان می گذارد، بدان امید که روحانیت شهرستان ها نیز به تدریج چنین سازمانی پیدا کند. پس از شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی و آغاز دوره ی جدید نهضت اسلامی، استاد مطهری به طور تمام وقت در خدمت نهضت قرار می گیرد و در تمام مراحل آن نقشی اساسی ایفا می نماید.

در دوران اقامت حضرت امام در پاریس، سفری به آن دیار نموده و در مورد مسائل مهم انقلاب با ایشان گفتگو می کند و در همین سفر امام خمینی ایشان را مسئول تشکیل شورای انقلاب اسلامی می نماید. هنگام بازگشت امام خمینی به ایران مسئولیت کمیته ی استقبال از امام را شخصاً به عهده می گیرد و تا پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن همواره در کنار رهبری انقلاب به عنوان مشاوری دلسوز و مورد اعتماد حضور دارد.

حضرت آیت الله خامنه ای نیز پیوند نزدیکی با مطهری داشته اند. ایشان خود نقل می کنند که این قرابت تا بدانجا بود که هرگاه مرحوم مطهری به مشهد می آمدند، چند روزی میهمان ایشان بودند و بالعکس؛ در مراجعت آیت الله خامنه ای به تهران نیز منزل مطهری، میزبان ایشان بوده است. این مصاحبت و همکاری موجب گردید تا آشنایی آیت الله خامنه ای از عمق اندیشه ی مطهری به حد اعلا رسد و مطهری را در نزد ایشان به عنوان یکی از بزرگترین متفکرین قرن حاضر در جهان اسلام مبدل سازد.

عبارات ایشان سال ها بعد از شهادت مطهری در دیدار با اعضای ستاد برگزاری کنفرانس جهانی اهل بیت(ع) گویای این مسئله است: «شاید برادران به این نکته توجه داشته باشند، آنچه که الآن متفکران ایرانی در باب مسائل اسلامی بحث کرده اند ـ معارف کلی اسلامی، مثل تفکرات مرحوم شهید مطهری ـ به مراتب عمیق تر و قوی تر است از آنچه که متفکران روشنفکر معروف دنیا، از اخوان المسلمین، سید قطب، رشید رضا، عبده و دیگران مطرح کرده اند. تفکرات مرحوم طباطبایی و مرحوم مطهری ـ این متفکران شیعه ـ در زمینه های اجتماعی و مباحث عمومی اسلام، عمیق تر از همه است؛ مباحث تخصصی، مثل فقه و عرفان و فلسفه و این ها که جای خود دارد.»(26/1/69)

همکاری و نزدیکی این دو شخصیت برجسته در بین شاگردان حضرت روح الله؛ در دوران سخت ایام پیروزی انقلاب اسلامی به اوج می رسد و به طور کاملاً فشرده در شورای انقلاب ـ که ریاست آن را آیت الله مطهری برعهده داشت و آیت الله خامنه ای نیز از اعضای فعال آن به حساب می آمد ـ ادامه می یابد.

ولیکن این مصاحبت و همنشینی خیلی زودتر از آنچه قابل تصور بود به پایان رسید و مطهری در ساعت بیست و دو و بیست دقیقه ی سه شنبه یازدهم اردیبهشت ماه سال 1358 در تاریکی شب در حالی که از یکی از جلسات فکری ـ سیاسی بیرون آمده بود با گلوله ی گروهک جنایتکار فرقان که به مغزش اصابت نمود به شهادت رسید و ادامه ی حرکت تکاملی انقلاب اسلامی را بر دوش دیگر یارانی از جمله آیت الله خامنه‌ای نهاد که امروز خود به مطهری دومی در حوزه‌های مختلف فکری ـ سیاسی مبدل گردیده اند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در باب ضرورت تحقیق و پژوهش و واکاوی اندیشه مطهری در جمع معلمان و مسؤولان امور فرهنگی کشور می‌فرمایند:

«در زمان حیات آن شهید، کسانی که او را می‌شناختند، زیاد نبودند و کسانی که به عمق برجستگی و نورانیت فکری او آشنا بودند، باز هم کمتر بودند؛ اما امروز در محیط ذهنی انقلاب، جریان فکری شهید مطهری، جریان ممتازی است. این کتابها و مباحث و گفتارهایی که آن عالم دلسوز و مؤید من عنداللَّه، به آنها پرداخته است - چه مباحث اجتماعی، چه مباحث فکری، چه مباحث عمومی و چه مباحث فلسفی خاص - یکایک آنها، برای جامعه لازم و حیاتی است. البته از این کتابها، همه نمی‌توانند استفاده کنند - سطح خاصی دارد - اما می‌شود کاری کرد که از این مطالب، همه‌ی جامعه و جوانان ما استفاده کنند.

باید روی افکار شهید مطهری، کار فکری بشود. یعنی جمعی اهل تحقیق و علاقه‌مند به کار علمی، بنشینند و نظرات و تفکرات شهید مطهری را در ابواب مختلف استخراج کنند. مثلاً از مجموع آثار ایشان، نظر آن شهید را در باب وجود، در باب انسان، در باب اختیار، در باب عدالت، در باب تاریخ، در باب قضا و قدر، در باب عرفان و درباره‌ی موضوعات بی‌شمار و متنوعی که ایشان در مباحثشان مطرح کرده‌اند، استخراج کنند. اگر نظرات مختلفی در طول زمان داشته‌اند، مثلاً در یک دوره در مسأله‌یی، این نظر را داشته و سپس در چند سال بعد، نظر ایشان تغییر کرده، آن را در این کتاب مشخص کنند و روی آن کار نمایند. این، راه گسترش و پیشرفت و شکوفایی فکری جامعه بر مبنای آثار شهید مطهری است که امیدواریم این کار انجام بگیرد و در وضع کنونی، همه‌ی قشرها مسؤولیت خودشان را در قبال این حرکت عظیمی که جامعه‌ی ما به آن سرگرم است، پیدا کنند و آن را بخوبی انجام دهند.» (12/2/69)

توصیه ی رهبری به جوانان درباره ی مطالعه ی کتب استاد شهید مرتضی مطهری پایان بخش این نوشتار است: «هنوز جامعه و نسل جوان و جامعه ی فرهنگی و علمی ما، به دانستن همان مطالبی که آن بزرگوار از زبان و قلمش فیضان کرد و در اختیار امت اسلام گذاشت، محتاجند... مبادا وسوسه ی خناسان و زمزمه ی دشمنان ـ که با فکر شهید مطهری مخالف بودند و به همین جهت هم او را از دست ما گرفتند ـ موجب شود که کتاب های آن بزرگوار از رواج بیفتد؛ که البته نخواهد افتاد. دل ها و ذهن های مشتاق نخواهند گذاشت که این مطالب عمیق و عریق، از دست و ذهنیت جامعه خارج بشود.»(11/2/70)

منبع: سایت بصیرت