نفوذ، انقلابی‌گری و جهاد کبیر، سه کلیدواژه اساسی و به بیان دقیق نوع خاصی از گفتمان سازی در ادبیات انقلاب اسلامی می‌باشد که حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای (مد ظله العالی) در طول قریب به یک سال گذشته در بیانات مختلف شان با توجه به دغدغه‌هایی که در دوران پسابرجام در برخی حوزه‌ها ایجاد شده است، آنها را مورد اشاره قرار داده و اهتمام ویژه‌ای نسبت به تبیین و تأمل و تحقق آنها داشته‌اند.

یکی از نکات قابل توجه و تأمل برانگیز در خصوص استعمال واژگان مذکور، ترتیب و توالی خاصی است که رهبر فرزانه انقلاب در این زمینه رعایت نموده اند که از دل آن می توان مسائل متعددی را مورد کنکاش قرار داد. به این معنا که بلافاصله پس از برجام رهبر کبیر انقلاب اسلامی ضمن تبیین این موضوع که مبادا برجام را به معنای پایان خصومت ورزی دشمن تلقی نمود، از «نفوذ» به عنوان پروژه ای جدید و راهبردی نوین و نرم افزاری که عمدتاً در قامت «تعامل گرایی» خود را نشان می دهد، یاد نموده و مردم و مسئولان را به هوشیاری در مواجهه با این موضوع که حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی را به عنوان موضوعات مورد هدف قرار داده اند، فراخواندند.

انقلابی گری و جهاد کبیر، دو اصطلاح بعدی است که رهبر فرزانه انقلاب همزمان و پس از تبیین پروژه نفوذ دشمن بر آن ها انگشت تأکید نهاده و این دو را مورد تبیین قرار داده اند. نکته قابل توجهی که اینجا وجود دارد، انطباق مفهومی اصطلاحات مذکور است. به این معنا که با اندکی تأمل در بیانات رهبر معظم انقلاب به خوبی می توان دریافت که معظم له برای مواجهه با شکل جدید از تهدید تحت عنوان «نفوذ» که با ماهیت نرم خود را نشان داده است، دو راهبرد مهم با ماهیت نرم و خنثی کننده یعنی «انقلابی گری» و «جهاد کبیر» جهت مقابله با تهدید فوق، معرفی می‌کند. به بیان دیگر رهبر معظم انقلاب ضمن شناسایی دقیق تهدید، متناسب با مقتضیات زمانه و ماهیتی که تهدید از آن برخوردار است، به معرفی و اتخاذ راهبرد مبادرت می‌ورزد که این مسئله نه تنها حاکی از تدبیر و درایت عمیق معظم‌له در حوزه دشمن شناسی است بلکه افزون بر آن برخورداری از نگاه ژرف، حکیمانه و دوراندیشانه در مقابله با تهدیدات دشمن توسط ایشان را نیز نشان می دهد.

با توجه به اهمیت موضوع در ادامه به بازخوانی سه مفهوم نفوذ، انقلابی گری و جهاد کبیر با تکیه اندیشه های امام خامنه‌ای پرداخته می شود.

سناریوی نفوذ

با توجه به اینکه «مقابله» با انقلاب اسلامی ایران همواره یکی از رهیافت های کلان و راهبردی ایالات متحده آمریکا طی دوران پس از انقلاب در رابطه با جمهوری اسلامی ایران بوده و تمامی رفتارها و سیاست های آمریکایی در قبال ایران نیز مبتنی بر اصل «تقابل گرایی» و مهار ایران از این طریق شکل گرفته است، لذا ضروری به نظر می رسد تا جدیدترین رویکرد تقابل گرایانه آمریکا که در یک چارچوب نرم تحت عنوان «نفوذ» در لایه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی در دستور کار گرفته است مورد بررسی و تبیین واقع گرایانه قرار گیرد.

مقامات و اندیشکده های آمریکایی در زمینه پیشبرد دکترین نفوذ که پس از برجام اظهار نظر کرده و به تبیین حول این محور می‌پردازند، شاید پیش از این تا به این حد سخن نگفته اند و اگر هم گفته اند اندک بوده است. به عنوان مثال پیتر هارل، از پژوهشگران اندیشکده «مرکز امنیت آمریکایی جدید»، به مقامات کاخ سفید چنین تجویز می کند: «آمریکا باید یک استراتژی تهاجمی ترویج اصلاحات سیاسی و اجتماعی در ایران را دنبال کند تا تعامل بیشتر مؤسسات غیردولتی آمریکایی و بین المللی و نهادهای جامعه مدنی در ایران تسهیل شود. واشنگتن باید به باقی ماندن در کنار فعالانی در ایران، که به دنبال اصلاحات سیاسی در کشور هستند، ادامه دهد». ^[1] در واقع برجام و افزایش تعامل با ایران از دید آنها بیش از آنکه به معنای راه یافتن ایران به جامعه بین المللی باشد، به معنای راه یافتن آمریکا به درون ایران است.

در حقیقت آمریکایی‌ها به دنبال ایجاد فضایی برای نفوذ در عرصه سیاسی کشور و یا تغییر در روندهای سیاسی و تصمیم‌گیری کشور هستند. برای دستیابی به این هدف نیز از سیاست‌هایی چون ایجاد دو دستگی یا دوگانه‌سازی استفاده می‌کنند. خطاب قرار دادن عده‌ای به عنوان «مستعد» ^[2]، «تجدیدنظرطلب»، «نسل جوان» در اظهارات اوباما، یا «جوانانی که آینده می‌خواهند» ^[3] و همچنین قلمداد کردن مخالفین رابطه با آمریکا با عنوان «تندروها» در اظهارات جان کری ^[4] از همین دست دوگانه‌سازی‌ها و ایجاد شکاف در جامعه ایران است. نمود بارز و ترجمان این سیاست را می‌توان در اظهارات رئیس‌جمهور آمریکا چند روز بعد از مذاکرات وین، در 19 مرداد ماه 1394 در مصاحبه با وب‌سایت مایک   «Mic» مشاهده کرد. وی بیان می دارد: «در داخل ایران باید گذار صورت بگیرد، حتی اگر تدریجی باشد. گذاری که طی آن درک شود که شعار مرگ بر آمریکا و انکار هولوکاست توسط رهبران ایران، و تهدید اسرائیل به نابودی و دادن اسلحه به حزب‌الله، گروهی که در فهرست تروریستی قرار دارد و کارهایی از این دست، از ایران، در چشم بخش اعظم جهانیان، کشوری طردشده می‌سازد». ^[5]

باراک اوباما ادامه می‌دهد: «به شما قول می‌دهم در لحظه‌ای که رژیم ایران از این نوع گفتار و رفتار دست بردارد، بلافاصله در چشم جهانیان نفوذ و قدرت بیشتری پیدا خواهد کرد. امید من این است که چنین اتفاقی بیفتد. چنین امری نیازمند تغییر در سیاست و رهبری ایران است. تغییر طرز فکر در زمینه رویکرد ایران به بقیه جهان و رویکردشان به کشورهایی مثل ایالات متحده». ^[6]

همچنین اظهارات جان کری در کمیته‌ روابط‌خارجی سنا، به‌طور خاص در جهت نیل به پروژه نفوذ بوده است. وی در دوم مردادماه (24 ژولای 2015) در شورای روابط‌خارجی آمریکا در پاسخ به سؤال «ریچارد هاس» مبنی بر اینکه آیا شما معتقدید در این پانزده سال تغییر فاحشی در رفتار ایران صورت می‌گیرد، با اظهار اینکه آمریکا نسبت به آینده ایران حساب باز کرده بیان می دارد: «من نمی‌دانم تا 15 سال دیگر چه اتفاقی می‌افتد جز اینکه می‌دانم اتفاقات زیادی در کشورها رخ خواهد داد». ^[7]

مادلین آلبرایت وزیر خارجه اسبق آمریکا نیز در یادداشتی برای «سی‌ان‌ان» با عنوان «توافق ایران برد ـ برد است» می‌نویسد: «با به صفر رساندن موضوع هسته‌ای، دولت اوباما خطرناکترین تهدید ایران را رفع کرده و جامعه بین‌المللی را در این موضوع گردهم آورد و در مخالفت با تهران کاملاً متحد بودند. تکمیل کردن توافق هسته‌ای مانع پیشرفت در دیگر موضوعات نمی‌شود. در واقع این توافق ابزارهای تازه برای ترسیم و شکل دهی به رفتار ایران می‌دهد».

جو بایدن معاونرئیسجمهورآمریکا هم درسخنانیخطاببهصهیونیست های ساکن درآمریکا تأکیدمی‌کند: «مخالفانتوافقهستهایبهدنبالتغییررژیمدرایرانهستند،هدفیکهتنهاازطریقیکجنگآشفتهوکثیفقابلدستیابیخواهدبود». وی همچنین اذعان می‌دارد: «تنهاچیزیکهمخالفانتوافقایرانازجملهبنیامیننتانیاهونخستوزیراسرائیلراراضیمیکند،تغییررژیمدرایراناست».

روشنگری رهبر معظم انقلاب در خصوص سناریوی نفوذ دشمن

توافق وین یا همان برجام از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. در شرایطی که همه کارشناسان و تحلیلگران از زوایای مختلف مشغول تحلیل و واکاوی متن برجام بودند، رهبر معظم انقلاب از دریچه دیگری به این رویداد نگریسته و نگرانی خود در این باره را در بیانات مختلف ابراز داشتند. معظم له برخلاف کارشناسان و تحلیل گران، تمرکز ارزیابی و تحلیل خودشان را به رمزگشایی سناریوی آمریکا پس از برجام قرار داده و در این راستا همه اذهان را به نفوذ دشمن از طریق برجام متوجه کرده اند:

«نیت آن‌ها این بود که از این مذاکرات و از این توافق، وسیله‌ای پیدا کنند برای نفوذ در داخل کشور. ما این راه را بستیم و این راه را به طور قاطع خواهیم بست؛ نه نفوذ اقتصادی آمریکایی‌ها را در کشورمان اجازه خواهیم داد، نه نفوذ سیاسی آن ها را، نه حضور سیاسی آن ها را، نه نفوذ فرهنگی آن ها را؛ با همه توان -که این توان هم بحمدالله امروز توان زیادی است- مقابله خواهیم کرد. اجازه نخواهیم داد. در منطقه هم همین‌جور. در منطقه هم آن‌ها می‌خواهند نفوذ ایجاد کنند، حضور برای خودشان دست‌وپا کنند و اهداف خودشان را در منطقه دنبال کنند». ^[8]

بنابراین در شرایط کنونی و پس از گذشت 12 سال مذاکره در خصوص پرونده هسته ای ایران، برجام دریچه و روزنه تازه ای از نگرانی ها گشوده است، به طوری که رهبر فرزانه انقلاب در بیانات مختلف شان با هوشمندی خاص و به موقع هشدار می دهند که دشمن از تصویب برجام به دنبال «نفوذ» در ایران و منطقه است:

«شیوه‌های برخورد با اسلام و دشمنی با اسلام هم متنوع [است‌]؛ انواع و اقسام. می‌نشینند فکر می‌کنند، راه پیدا می‌کنند برای نفوذ کردن، برای ضربه زدن... ده‌ها مرکز و کانون... در اروپا، در آمریکا، در رژیم صهیونیستی، در بعضی از کشورهای وابسته و تحت فرمان این‌ها به وجود آمد، برای این‌که ببینند راه‌ها چیست». ^[9]

«دستگاه‌های مختلف، دستگاه‌های اقتصادی، دستگاه‌های فرهنگی- توجه داشته باشند که ما در داخل نقشه طراحی شده دشمن قرار نگیریم و بازی نکنیم... من چند روز قبل از این، در صحبت گفتم که این‌ها در صدد نفوذند، در صدد رخنه کردن هستند. این رخنه از جاهای مختلفی ممکن است باشد. مواظب باشید. یک وقت آدم خبر می‌شود که فرض بفرمایید فلان سازمان آمده یک بخشی از مجموعه فرهنگی ما را - مثلاً فرض کنید مهدکودک‌ها را - به یک شکل خاصی دارد هدایت می‌کند. این را آدم می‌فهمد، بعد که نزدیک می‌شود می‌بیند کار خطرناکی و کار بزرگی است [اما] آدم توجه نداشته. این‌ها رخنه است. در زمینه‌های گوناگون؛ در زمینه‌های اقتصادی، در رفت‌وآمدها، در همه دستگاه‌ها». ^[10]

«می‌گویند برجام فرصت‌هایی را - هم در داخل ایران و هم در بیرون از ایران و در منطقه- در اختیار آمریکا قرار داده. این را آمریکایی‌ها می‌گویند و جزو حرف‌های آن‌ها است. عرض من به دوستانمان در دولت و در مسؤلیت‌های گوناگون این است که اجازه این فرصت‌طلبی را در داخل مطلقاً به آمریکا ندهید. در خارج هم تلاش کنید که این فرصت‌ها در اختیار آمریکا قرار نگیرد... مطلقاً نباید اجازه داده بشود که این‌ها در داخل کشور از فرصت‌هایی استفاده کنند». ^[11]

«بعضی اصرار دارند این شیطان بزرگ را با این خصوصیات -که از ابلیس بدتر است- بزک کنند و به شکل فرشته وانمود کنند. چرا؟ دین به‌کنار، انقلابی‌گری به‌کنار. وفاداری به مصالح کشور چه می‌شود؟ عقل چه می‌شود؟ کدام عقلی و کدام وجدانی اجازه می‌دهد که انسان قدرتی مثل قدرت آمریکا را به‌عنوان دوست، به‌عنوان مورد اعتماد، به‌عنوان فرشته نجات انتخاب بکند؟... ملت بزرگ ایران این شیطان بزرگ را از کشور بیرون کرد. نباید بگذاریم دوباره برگردد. نباید بگذاریم از در رفت، از پنجره برگردد. نباید اجازه بدهیم نفوذ پیدا کند. دشمنی این‌ها تمام نمی‌شود.... دنبال چیزی به نام مذاکره با ایران اند. [اما] مذاکره بهانه است، مذاکره وسیله برای تحمیل خواست‌ها است». ^[12]

«امروز نفوذ دشمن یکی از تهدیدهای بزرگ است برای این کشور. دنبال نفوذند. نفوذ یعنی چه؟ نفوذ اقتصادی ممکن است، که البته کم‌اهمیت‌ترین آن نفوذ اقتصادی است و ممکن است که جزو کم‌اهمیت‌ترین [هم‌] نفوذ امنیتی باشد. نفوذ امنیتی چیز کوچکی نیست اما در مقابل نفوذ فکری و فرهنگی و سیاسی، کم‌اهمیت است. نفوذ امنیتی عوامل خودش را دارد، مسئولین گوناگون - از جمله خود سپاه- جلوی نفوذ امنیتی دشمن را با کمال قدرت انشالله می‌گیرند.

در زمینه‌های اقتصادی، چشم‌های بینای مسئولین اقتصادی بایستی باز باشد و مواظب باشند که [دشمنان‌] نفوذ اقتصادی پیدا نکنند. چون نفوذ دشمن پایه اقتصاد محکم را متزلزل می‌کند. آن‌جاهایی که نفوذ اقتصادی کردند، آن‌جاهایی که توانستند خودشان را بر اقتصاد کشورها و ملت‌ها مثل یک بختکی سوار بکنند، پدر آن کشورها درآمد... از همه مهم‌تر، نفوذ سیاسی و نفوذ فرهنگی است. دشمن سعی می‌کند در زمینه فرهنگی، باورهای جامعه را دگرگون کند و آن باورهایی را که توانسته این جامعه را سرِ پا نگه دارد جابه‌جا کند، خدشه در آن‌ها وارد کند، اختلال و رخنه در آن‌ها به‌وجود بیاورد. این رخنه و نفوذ فرهنگی است. نفوذ سیاسی هم این است که در مراکز تصمیم‌گیری، و اگر نشد تصمیم‌سازی، نفوذ بکنند. وقتی دستگاه‌های سیاسی و دستگاه‌های مدیریتی یک کشور تحت‌تأثیر دشمنان مستکبر قرار گرفت، آن‌وقت همه تصمیم‌گیری‌ها در این کشور بر طبق خواست و میل و اراده مستکبرین انجام خواهد گرفت... برای آن‌ها بهتر این است که از خود آن ملت کسانی در رأس آن کشور باشند که مثل آن‌ها فکر کنند، مثل آن‌ها اراده کنند، مثل آن‌ها و بر طبق مصالح آن‌ها تصمیم بگیرند. این نفوذ سیاسی است. [هدف این است که‌] در مراکز تصمیم‌گیری نفوذ کنند، اگر نتوانستند در مراکز تصمیم‌سازی [نفوذ کنند]. زیرا جاهایی هست که تصمیم‌سازی می‌کند. این‌ها کارهایی است که دشمن انجام می‌دهد». ^[13]

به هر حال رویکرد جدید آمریکایی‌ها به باز مهندسی و بازطراحی سناریوی نفوذ از طریق گشایش در مباحث مذاکرات هسته‌ای و برجام، نشان می‌دهد که آن ها در پرتو همان سیاست کلان به نوعی می‌خواهند از طریق تعامل و نزدیک شدن به ایران از طریق خطوط دیپلماسی رسمی، پنهان و عمومی به تدریج زمینه را برای عملیاتی کردن کلان استراتژی مهار و تغییر ماهیت انقلابی ایران فراهم نمایند که در این باره نیز رهبر معظم انقلاب با هوشمندی و درایت و تیزبینی همچون گذشته به کمک ملت شتافته و در صدد تبیین و جلوگیری از تحقق این سناریو بر آمده است.